Μια συνέντευξη για την Ιταλία, την Ελλάδα, την Αριστερά και τον Μαρξισμό – VOX POPULI

by
Stavros Mavroudeas
My articles My siteAbout meMy booksMy videos
Follow on:Twitter

Μια συνέντευξη για την Ιταλία, την Ελλάδα, την Αριστερά και τον Μαρξισμό – VOX POPULI

Αυτή είναι η ελληνική απόδοση μιας συνέντευξης που θα εμφανιστεί στο VOX POPULI ( https://revolucionvoxpopuli.wordpress.com/ ) μεταφρασμένη στα ιταλικά

Συνέντευξη του VOX POPULI

Δεκέμβριος 2019

1. Ξεχωρίσατε το 2016 με τη διάσημη επιστολή εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, που υποδεικνύεται ότι δεν στοχεύει σε μία ριζική αλλαγή. Συγκεκριμένα, κατηγορήσατε το ΣΥΡΙΑ ότι διαπραγματεύεται με την ΕΕ αποδεχόμενος τη λογική και τη δομή του προγράμματος της τρόικας. Οι εξελίξεις που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν τις προβλέψεις σας. Επιπλέον, αναλύσατε την στόχευση και την δομή των προγραμμάτων προσαρμογής για την Ελλάδα σαν ισορροπία ανάμεσα στα αντικρουόμενα συμφέροντα δύο μεγάλων ιμπεριαλιστικών κέντρων, του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού. Συγκεκριμένα, αν ο πρώτος φοβόταν για μείωση του χρέους του, ευνοώντας την επαναδιαπραγμάτευση των όρων λήξης και των επιτοκίων, ο δεύτερος ευνόησε το ξεκάθαρο «κούρεμα» του χρέους. Πάντα σύμφωνα με την επιστολή σας, το σιδερένιο κλουβί της λιτότητας ήταν το αποτέλεσμα της εξισορρόπησης μεταξύ αυτών των συμφερόντων. Σε ποιο βαθμό αυτή η στρατηγική απόφαση επηρεάζει σήμερα και κατά πόσο η Ελλάδα αποτελεί σήμερα το πεδίο διελκυστίνδας – και την ανεύθυνη κερδοσκοπία – ανάμεσα στα συμφέροντα της Ευρώπης που αποτυπώνονται στο σύμφωνο δημοσιονομικής πειθαρχίας και στο νεοφιλελευθερισμό του Μάαστριχτ και της Λισαβόνας και στη νέα πολιτική της αμερικανικής ισχύος υπό το δόγμα Trump;

Η σύγχρονη τραγωδία της Ελλάδας έχει δύο πρωτεύοντες και ένα δευτερεύοντα υποκινητές. Ο μικρός υποκινητής είναι η ελληνική μπουρζουαζία. Εισήλθε στο ιμπεριαλιστικό σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης φιλοδοξώντας να αναβαθμισθεί μέσα στην πυραμίδα του ιμπεριαλισμού μέσω της συνεργασίας της με τα πιο αναπτυγμένα δυτικο-ευρωπαϊκά κεφάλαια. Αυτή η «μεγάλη ιδέα» απέτυχε τρομερά, καθώς οι απαιτήσεις της ήταν πολύ απαιτητικές και το ελληνικό κεφάλαιο φθίνουσας δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση. Η έκρηξη της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης του 2008 (κρίση φθίνουσας κερδοφορίας) και η επακόλουθη ελληνική καταστροφή του 2010 (η οποία εμφανίστηκε ως δημοσιονομική κρίση, μολονότι προκλήθηκε από την πτώση της κερδοφορίας τόσο του ελληνικού κεφαλαίου όσο και από την ιμπεριαλιστική εκμετάλλευσή του από τα πιο ανεπτυγμένα δυτικά κεφάλαια) αποτελείωσε αυτή τη «μεγάλη ιδέα» και υποβίβασε τον ελληνικό καπιταλισμό μέσα στη διεθνή ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Φυσικά, ο ελληνικός λαός πληρώνει το κόστος για αυτή την αποτυχία.

Ωστόσο, ο ελληνικός είναι ένας καπιταλισμός μεσαίου επιπέδου και επίσης μια υπο-ιμπεριαλιστική οικονομία. Το τελευταίο σημαίνει ότι, παρόλο που είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί οικονομικά λιγότερο ανεπτυγμένους καπιταλισμούς στις γειτονικές του περιοχές (π.χ. Βαλκάνια), υπόκειται σε ιμπεριαλιστική κυριαρχία από πιο αναπτυγμένους καπιταλισμούς. Στην μεταπολεμική εποχή δύο είναι οι κυριότεροι ιμπεριαλιστικοί κυρίαρχοι της Ελλάδας. Ο πρώτος είναι οι ΗΠΑ που ανέλαβαν αυτό το ρόλο από τη Βρετανία στη μέση του εμφυλίου πολέμου. Ο δεύτερος είναι ο συνασπισμός δυτικο-ευρωπαϊκών κεφαλαίων που αποτελούν τη βάση της ΕΕ, με τις αντιφάσεις και τις συγκρούσεις που υπάρχουν μεταξύ τους. Όταν η ευρωπαϊκή ενοποίηση τελούσε υπό την αιγίδα των ΗΠΑ (περίπου μέχρι τη δεκαετία του 1980), οι τελευταίες άφησαν την προτεραιότητα για τα οικονομικά ζητήματα στην Ελλάδα στην ΕΕ αν και κράτησαν τη συνολική γεωπολιτική ηγεμονία. Όταν τα ευρωπαϊκά κεφάλαια επιχείρησαν να εμβαθύνουν την ενοποίηση τους, να επεκταθούν και τελικά να αμφισβητήσουν την ηγεμονία των ΗΠΑ, ο προαναφερθείς διακανονισμός κλυδωνίστηκε. Η κρίση του 2008 ενίσχυσε την ιμπεριαλιστική αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ. Η ελληνική καπιταλιστική κρίση είναι ένα από τα πεδία όπου διεξάγεται η διελκυστίνδα ισχύος (συγκρούσεις και συμβιβασμοί) μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ.

Στην αρχή της κρίσης, δύο ηγεμόνες συμφώνησαν για τις πολιτικές λιτότητας των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής της τρόικας. Οι εκπρόσωποι των δύο ηγεμόνων (το ΔΝΤ για τις ΗΠΑ και την ΕΚΤ και η ΕΕ για τους Ευρωπαίους) είχαν ίση επιρροή στη λήψη αποφάσεων της τρόικας. Ωστόσο, οι οικονομικοί κίνδυνοι ήταν άνισοι, καθώς τα ευρωπαϊκά δάνεια ήταν μεγαλύτερα και λιγότερο ασφαλή από αυτά του ΔΝΤ. Επιπλέον, όταν πέρασε ο επείγων χαρακτήρας της αρχικής φάσης της κρίσης, προέκυψαν διαφορετικές και αντίθετες στρατηγικές μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ. Οι πρώτες έθεσαν στο τραπέζι το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους το οποίο η τελευταία προσπάθησε να αποφύγει. Επίσης, υπήρξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των επιβαλλόμενων δεσμεύσεων στην Ελλάδα (conditionality) και των προτάσεων πολιτικής του ΔΝΤ και της ΕΕ. Με λίγα λόγια, η Ελλάδα έγινε ένας από τα πεδία διεξαγωγής του ανταγωνισμού ΗΠΑ-ΕΕ. Σιγά-σιγά, το ΔΝΤ άρχισε να απομακρύνεται από την ελληνική καταστροφή. Η κυβέρνηση Trump ενίσχυσε δραστικά την αμερικανική μονομερή δράση και επιθετικότητα. Αυτό οδήγησε σήμερα στην ενωρίτερη αποπληρωμή δανείων του ΔΝΤ και στην ανάληψη από το τελευταίο του ρόλου του συμβούλου. Από την άλλη πλευρά, και ειρωνικά, αν και οι Ευρωπαίοι έφεραν το μεγαλύτερο μέρος των δανείων και των κινδύνων, το αμερικανικό κεφάλαιο φαίνεται να αποκομίζει τα μεγαλύτερα οφέλη από την ελληνική οικονομία.

Η ελληνική αστική τάξη προσπαθεί να εξισορροπήσει ανάμεσα στους δυο ιμπεριαλιστές προστάτες της. Από τη μια πλευρά, αποτελεί μέρος της ΕΕ και υπόκειται στις δεσμεύσεις της* ιδιαίτερα δεδομένου ότι η θέση της είναι υποβαθμισμένη σχεδόν σε αυτή του «αποτυχημένου κράτους». Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ έχουν πολύ ισχυρή οικονομική θέση στην Ελλάδα και είναι επίσης ο κρίσιμος γεωπολιτικός και στρατιωτικός παράγοντας στην ελληνοτουρκική περιφερειακή αντιπαλότητα. Ενδεικτικά, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εξαρτήθηκε ξεδιάντροπα από τις ΗΠΑ, αλλά απέφυγε να συμφωνήσει με την απαίτηση του ΔΝΤ για κούρεμα χρέους. Εφόσον η αντιπαλότητα των ΗΠΑ – ΕΕ αυξάνεται – και η σημερινή παγκόσμια οικονομική ύφεση συντείνει όλο και περισσότερο σ’ αυτό – τότε η ελληνική αστική τάξη κινδυνεύει να βρεθεί σε μια εξαιρετικά δύσκολη θέση επειδή θα πρέπει να επιλέξει πλευρά.

2. Ο ΣΥΡΙΖΑ απέδειξε ότι ήταν ανίκανος να αντιμετωπίσει τα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας ήδη από τις πρώτες συνομιλίες με την Επιτροπή του σχεδίου διάσωσης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο εξοστρακισμός του Βαρουφάκη ήταν το μεγάλο ερωτηματικό για τον ευρωπαϊκό μαρξισμό (προφανώς όχι ότι ο Βαρουφάκης ήταν μαρξιστής θεωρητικός!). Τι συνέβη πραγματικά; Γιατί ο Τσίπρας εξεδίωξε τον άνθρωπο που θα μπορούσε να δώσει την εμφάνιση του ότι είναι ο επαγγελματίας του κόμματος και μια άκαμπτη στάση απέναντι τις ευρωπαϊκές υποθέσεις3.  Ήταν ο Βαρουφάκης θύμα του Τσίπρα, της Ευρώπης ή της πιθανής αδυναμίας του;

Δεν παύει ποτέ να με εκπλήσσει το ενδιαφέρον που εξακολουθεί να υπάρχει στη Δυτική Αριστερά για τον Βαρουφάκη. Πρόκειται είτε για πολιτικό και ιδεολογικό αποπροσανατολισμό είτε για παραπληροφόρηση. Στην Ελλάδα είναι σήμερα εμφανές ότι αυτός και το προσωπικό πολιτικό του φέουδο (η καρικατούρα πολιτικού κόμματος που ονομάζεται MERA 25) δεν αποτελούν μέρος της Αριστεράς. Ο ίδιος είναι τρομερά οπορτουνιστής και αδίστακτος. Στο πεδίο της θεωρίας είναι ένας ελάσσων Κεϋνσιανός. Αλλά αλλάζει τις μάσκες σύμφωνα με το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Είπε μάλιστα ότι είναι ασυνεπής μαρξιστής (sic!), αν και είναι υπερβολικά ασυνεπής και υπερβολικά συντηρητικός για να είναι μαρξιστής. Έχει επίσης γνωστούς δεσμούς με το αμερικανικό φιλελεύθερο κατεστημένο. Ως υπουργός Οικονομικών συμφώνησε με το 80% του προγράμματος της τρόικας. Η τακτική του στη διαπραγμάτευση με την ΕΕ ήταν ένα τεράστιο χάος: απλώς πολιτική πόζα και προσωπική προβολή χωρίς σοβαρή στρατηγική κατεύθυνση. Το κόμμα του είναι ένα προσωπικό φεόυδο που αντιπροσωπεύει μεσαία αστικά και μικρο-αστικά στρώματα που είναι ταυτόχρονα κοινωνικά ριζοσπαστικά και πολιτικά συντηρητικά. Σ’ αυτό έχει συγκεντρώσει και άλλους πολιτικά φιλόδοξους και καιροσκόπους που έχουν ελάχιστα κοινά σημεία συμφωνίας εκτός από τις προσωπικές φιλοδοξίες τους. Υπάρχει κυρίως στα κοινωνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και, φυσικά, δεν έχει καμία βάση στα μαζικά κινήματα.

Εντάχθηκε στην ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, όταν ο τελευταίος ετοιμαζόταν να αναλάβει την κυβέρνηση, πέφτοντας κυριολεκτικά από τον ουρανό. Ο κύριος λόγος που ο Τσίπρας τον επέβαλε προσωπικά επάνω από την προ-υφιστάμενη οικονομική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν η διεθνής υποστήριξη του Βαρουφάκη από τους κύκλους του αμερικανικού φιλελεύθερου κατεστημένου. Ως Υπουργός Οικονομικών ο Βαρουφάκης αποδείχθηκε πολύ εγωκεντρικός και εξυπηρετούσε άσχημα τόσο τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και τους διεθνείς υποστηρικτές του. Στον ρόλο αυτό έκανε περισσότερα για τον εαυτό του από ό, τι έκανε για τους συνεταίρους και υποστηρικτές του. Για το λόγο αυτό, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ αντιλήφθηκε ότι οι ΗΠΑ τον χρησιμοποιούσαν στη διελκυστίνδα τους με την ΕΕ και δεν πίεζαν σοβαρά για ένα κούρεμα χρέους, η αξία του Βαρουφάκη είχε εξαντληθεί. Επιπλέον, η επιδειξιομανής παρουσία του τον έκανε κατάλληλη θυσία για την απαραίτητη συνθηκολόγηση με την τρόικα. Ο Βαρουφάκης προσπάθησε να ανατοποθετήσει τον εαυτό του στη νέα κατάσταση – ψήφισε ακόμη και την πρώτη έκδοση του τρίτου προγράμματος λιτότητας – αλλά ήταν πολύ αργά γι’ αυτόν. Επιπλέον, φαίνεται ότι είχε εξαντλήσει επίσης τη χρηστική αξία του για τους αλλοδαπούς υποστηρικτές του, επειδή αποδείχθηκε πολύ εγωκεντρικός και πολύ ανίκανος για τη χάραξη πολιτικής. Το μόνο πράγμα που προς το παρόν είναι χρήσιμος είναι ως πολιτικό (και ουσιαστικά εκλογικό) εργαλείο.

3. Ο Βαρουφάκης ήταν πρωταγωνιστής μιας σχεδόν κινηματογραφικής διαμάχης, που έθεσε το πρόβλημα του τρόπου αντίδρασης αν το τραπεζικό σύστημα και οι νομισματικές αρχές στρέψουν την πλάτη τους σε μια κυβέρνηση, εμποδίζοντας τους μηχανισμούς δημιουργίας και μεταφοράς της ρευστότητας που ρυθμίζουν την καθημερινή οικονομία. Από εδώ, το θέμα του άκρως απόρρητου σχεδίου Β που διηγείται η ελληνική εφημερίδα Καθημερινή, όπου ο Βαρουφάκης αποφάσισε να εμπλέξει έναν καθηγητή τεχνολογιών πληροφορικής από το Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, με σκοπό να χακάρει το ηλεκτρονικό σύστημα της ελληνικής φορολογικής υπηρεσίας και να πάρει τον έλεγχο της πλατφόρμας του. Ήθελε να χρησιμοποιήσει μια ηλεκτρονική υποδομή για να διακινεί χρήματα μεταξύ των Ελλήνων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπως παραδέχεται ο Βαρουφάκης, δημιουργώντας ένα παράλληλο τραπεζικό σύστημα ως σύστημα πληρωμών ικανό να κρατήσει την οικονομία σε λειτουργία για λίγο. Αυτό το μέτρο δεν εγκρίθηκε ποτέ και, σύμφωνα με την οικονομική μας αίσθηση (όσο περιορισμένη και να είναι), θα μπορούσε να αποδειχθεί μια ενδιάμεση λύση. Κατά τη γνώμη σας, θα ήταν λογικό να υιοθετηθεί μια τέτοια στρατηγική; Ή μάλλον, είχε τη δυνατότητα να εφαρμοστεί με επιτυχία; Θα το υποστηρίζατε ή θα προτείνατε την αντιμετώπιση της κατάστασης με άλλο τρόπο;

Ας ξεκαθαρίσουμε πρώτα τα πράγματα.

Το λεγόμενο σχέδιο Χ του Βαρουφάκη ήταν απλά μια ιδέα. Κατά ειρωνικό τρόπο, ακόμη και στενοί συνεργάτες του πρόδωσαν ότι δεν υπήρχε ποτέ ως επιχειρησιακό σχέδιο. Η βασική ιδέα ήταν να οργανωθεί ένα δημόσιο σύστημα που θα μπορούσε να συλλέγει άμεσα πληρωμές για τους πολίτες για την κάλυψη των πληρωμών τους προς το κράτος. Αυτό θα ήταν ανεξάρτητο από το τραπεζικό σύστημα, το οποίο ελέγχεται από την ΕΚΤ μέσω της Τράπεζας της Ελλάδος. Στη συνέχεια, αυτό το δημόσιο σύστημα θα μπορούσε να εξελιχθεί για να πραγματοποιήσει πληρωμές από το κράτος και έτσι να παράσχει ένα εναλλακτικό σύστημα πληρωμών. Ένας τέτοιος μηχανισμός χρειάζεται χρόνο για να οργανωθεί. Μπορεί να αποδώσει ορισμένους βαθμούς ελευθερίας από την ΕΕ και την ΕΚΤ. Ωστόσο, δεν μπορεί να σταθεί και να αντιμετωπίσει το κύριο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να διατηρήσει τη δημοσιονομική φερεγγυότητα του κράτους για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Καταλήγοντας, το σχέδιο αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να αγοράσει κάποιο χρονικό διάστημα – αν ήταν λειτουργικό – ενάντια στην πίεση της ΕΕ. Αλλά τελικά θα κατέρρεε όσο η Ελλάδα παρέμενε στην ΕΕ.

Καταλήγοντας, αυτή η ιδέα του Βαρουφάκη ήταν ένα άλλο κομμάτι μισοψημένης μαγείας. Επιπλέον, ποτέ δεν ήταν τυπικά αποδεκτή από τη ΣΥΡΙΑ, καθώς φοβόταν να κάνει ακόμα και αυτό.

Ωστόσο, η ιδέα της χρήσης ενός παράλληλου νομίσματος στο πλαίσιο ενός Αριστερού προγράμματος αποδέσμευσης από την ΕΕ και σοσιαλιστικής μετάβασης μπορεί να είναι χρήσιμη. Μια οικονομία μιας χώρας που θα εξεγερθεί εναντίον της διεθνούς ιμπεριαλιστικής τάξης θα αντιμετωπίσει μια άθλια διεθνή πίεση. Αυτό πιθανόν να σημαίνει ότι θα αποκοπεί από τα διεθνή νομίσματα που είναι απαραίτητα για την αγορά των απαραίτητων ξένων αγαθών. Σε μια τέτοια περίπτωση, η επαναστατημένη χώρα θα πρέπει να διαφυλάξει και να χρησιμοποιήσει με σύνεση τα όποια συναλλαγματικά αποθέματα έχει. Στις περιπτώσεις αυτές, η δημιουργία δύο παράλληλων νομισμάτων – ενός για τις ξένες συναλλαγές και ενός για τις εσωτερικές συναλλαγές – είναι ένα πολύ γνωστό εργαλείο. Η Σοβιετική Ένωση (και επίσης η Κούβα και άλλοι) την έχουν χρησιμοποιήσει. Φυσικά, υπάρχουν και άλλα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό ή αυτόνομα (π.χ. πολλαπλές συναλλαγματικές ισοτιμίες). Η ελληνική επαναστατική Αριστερά έχει συζητήσει τέτοιες ιδέες ως μέρος ενός μεταβατικού προγράμματος. Ωστόσο, αυτά τα εργαλεία μπορούν να λειτουργήσουν μόνο εκτός της ΕΕ και της ΟΝΕ. Είναι άχρηστα αν παραμείνεις εξαρτημένος από αυτούς.

4. Αναφορικά με την προηγούμενη ερώτηση, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε να αναφέρουμε τις πρόσφατες συζητήσεις σχετικά με τις δυσκολίες εξόδου από την ΕΕ (και εμείς θεωρούμε δεδομένο ότι αυτό είναι ακόμη δυνατό) και να σας θέσω μερικές ερωτήσεις σχετικά με αυτό. Το άρθρο σας και το άρθρο του Sergio Cesaratto στην ιταλική ιστοσελίδα SinistraInRete περιγράφουν πώς η ελληνική οικονομική ανάκαμψη σχεδιάσθηκε από τις ευρωπαϊκές αρχές ως εφικτή μόνο με την αυστηρή λιτότητα (που ορίστηκε πρώτα από την Τρόικα, τώρα υπό την εποπτεία του MES). Δείξατε ότι δεν είναι δυνατόν να διορθωθεί το προβληματικό ελληνικό παραγωγικό μοντέλο που έχει επιβληθεί από τις συνέπειες της ένταξης στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά παρά μόνον εκτός της τρέχουσας ΕΕ. Κατά συνέπεια, κατά την άποψή σας, η ΕΕ είναι εντελώς μη-μεταρρυθμίσιμη; Εάν ναι, πόσο σοβαροί είναι οι κίνδυνοι για την έξοδο από την ΕΕ σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σας, τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ιταλία;

Το σχέδιο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι ένα ιμπεριαλιστικό σχέδιο. Αυτό είναι το DNA του. Δημιουργήθηκε ως τέτοιο, και πιο συγκεκριμένα ως η οικονομική και πολιτική ραχοκοκαλιά της Δύσης στην Ευρώπη έναντι του ανατολικού μπλοκ. Την εποχή εκείνη ήταν υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Αναπτύχθηκε ως ξεχωριστός ιμπεριαλιστικός πόλος, ουσιαστικά μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, αν και αυτή η τάση ήταν ήδη λανθάνουσα μέσα σε αυτήν πριν. Ο οικονομικός μηχανισμός της βασίζεται στην ιμπεριαλιστική (οικονομική) εκμετάλλευση λιγότερο ανεπτυγμένων οικονομιών. Το πολιτικό της ιστορικό είναι εξίσου θλιβερό. Οι ελιτ και τα μεγάλα επιχειρηματικά συγκροτήματα κυριαρχούν στις λειτουργίες της.

Αυτό το ιμπεριαλιστικό σχέδιο δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Αυτός είναι ένας μύθος μόνο για τους ηλίθιους. Επιπλέει για αρκετές δεκαετίες – θυμηθείτε τα ευρωκομμουνιστικά φληναφήματα – και έχει διαψευσθεί από την πραγματικότητα.

Επιπλέον, το σχέδιο αυτό βρίσκεται σήμερα σε βαθιά κρίση. Δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον κύριο αντίπαλό του, τις ΗΠΑ. Διαπερνάται από εσωτερικά προβλήματα και αντιφάσεις. Εξαιτίας αυτών, είναι ακόμα πιο επικίνδυνο καθώς επιχειρεί να λύσει τα προβλήματά του τοποθετώντας το βάρος τους στις πλάτες των λαών της Ευρώπης και άλλων περιοχών.

Για χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία το να ξεφύγουν από τα δεσμά της ΕΕ είναι πράγματι πολύ δύσκολο. Σίγουρα δεν μπορεί να γίνει με εύκολο τρόπο, διότι το τρεμάμενο σπίτι τραπουλόχαρτων της ΕΕ δεν μπορεί να αντέξει ακόμη και μικρές αποδεσμεύσεις από αυτήν. Φοβείται ότι θα δημιουργήσει μια διαδικασία ντόμινο και θα οδηγήσει στην πλήρη αποσύνθεση του. Για το λόγο αυτό, αντιδρά τόσο βίαια σε κάθε τέτοια απειλή. Ωστόσο, για τους λαούς της Ευρώπης – και ιδιαίτερα για εκείνους των περιφερειακών χωρών – δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος εκτός από την πάλη αποδέσμευσης από αυτό το αντιδραστικό οικοδόμημα. Είναι η μόνη πιθανότητα να έχουν ένα καλύτερο μέλλον, αν όχι αυτοί τουλάχιστον τα παιδιά τους.

5. Υποστηρίχθηκε, εκτός των θεσμικών οργάνων, να γίνει ο τραπεζικός τομέας ευρωπαϊκός δημιουργώντας ένα κοινό κέντρο εκκαθάρισης με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να αντισταθμίσουν τις βαθιές ανισότητες μεταξύ των οικονομιών των κρατών-μελών. Υπήρξαν συχνά εικασίες σχετικά με ένα κοινό πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας που να υποστηρίζεται μέσω κεντρικών δημοσιονομικών πολιτικών και την κατάργηση επιβλαβών καταστατικών, όπως εκείνων που αφορούν τις πολιτικές που διατηρούν το ποσοστό της φυσικής ανεργίας (οι Συνθήκες της Λισαβόνας είναι πρωταρχική περίπτωση τέτοιων καταστατικών). Πιστεύετε ότι αυτά τα μέτρα μπορούν να λειτουργήσουν για ένα πρόγραμμα ριζικού μετασχηματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ενδεχομένως επαναστατική, αν θέλετε) ή είναι απλώς μια ευσεβής ψευδαίσθηση; Υπήρξαν επίσης συχνά συζητήσεις για τη δημιουργία εναλλακτικών νομισμάτων που να ισχύουν μόνο εντός των εθνικών συνόρων. Στην Ιταλία, το επιχείρημα αυτό διατυπώθηκε ως το πολιτικό πρόγραμμα του δικαιώματος για τα μίνι ομόλογα, ένα μη-αναγκαστικής κυκλοφορίας «νόμισμα» που δίνεται από την τιτλοποίηση του νέου χρέους. Αφήνοντας στην άκρη την πολιτική εργαλειοποίηση του θέματος, είναι η χρήση ενός εναλλακτικού νομίσματος παράλληλα με το ευρώ, μια πιθανή επιλογή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προχωρήσουμε μπροστά (αυτό προφανώς απαιτεί την αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνθηκών σχετικά με τα χαρακτηριστικά του ενιαίου νομίσματος) κατά την άποψή σας;

Υπάρχουν πολλές προτάσεις από αστικές οπτικές που προσπαθούν να επιλύσουν μερικά από τα αυξανόμενα προβλήματα και αντιφάσεις της ΕΕ. Μία τέτοια είναι η δημιουργία τραπεζικής ένωσης (δηλαδή ενός κοινού εποπτικού μηχανισμού και ενός κοινού μηχανισμού ασφάλισης των καταθέσεων) που θα ενοποιήσει τα τραπεζικά συστήματα των χωρών-μελών και θα τα καταστήσει πιο σταθερούς. Μια άλλη πρόταση είναι τα κοινά ομόλογα της ΕΕ (που θα κάνουν το κόστος δανεισμού ίδιο για όλους). Ένα πρόβλημα όλων αυτών των προτάσεων είναι ότι υποχρεώνουν τις κυρίαρχες οικονομίες του ευρω-πυρήνα να πληρώσουν. Αλλά το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει δημιουργηθεί για να είναι κερδίζουν οι χώρες αυτές και όχι να πληρώνουν. Για το λόγο αυτό, προβάλλουν την αποφασιστική τους αντίθεση. Μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. τραπεζική ένωση) έχουν γίνει ορισμένα περιορισμένα και βασικά διακοσμητικά βήματα.

Όσον αφορά την πρόταση mini-bot, δεν την θεωρώ σοβαρή. Ουσιαστικά, μοιάζει με το σχέδιο Χ του Βαρούφακη και πάσχει από τα ίδια προβλήματα και ελλείψεις. Αναφέρθηκα σε αυτά σε μια προηγούμενη ερώτηση.

6. Εκτός από την Ευρώπη του δημοσιονομικού συμφώνου και της παγίδας της συγχρηματοδότησης, που είναι αδύνατο να δαπανηθεί έγκαιρα για την Ιταλία λόγω του κινδύνου της παραβίασης διαδικασιών της ΕΕ, εξακολουθεί να υπάρχει ελπίδα για ένα ευρωπαϊκό σχέδιο;

Όπως είπα προηγουμένως, δεν πιστεύω ότι μπορεί να υπάρξει ένα κοινό σχέδιο για μια κοινωνική Ευρώπη στο πλαίσιο της ΕΕ.

Αλλά επίσης, νομίζω ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να προκύψει ένα κοινό ευρωπαϊκό κίνημα που θα οδηγήσει σε μια άλλη κατεύθυνση. Ο ταξικός αγώνας στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ διαφοροποιημένος και εμφανίζει πολύ ανομοιογενή επίπεδα. Ως εκ τούτου, σε κάθε χώρα ο ταξικός αγώνας – και μέσα σε αυτόν ο αγώνας για αποδέσμευση από την ΕΕ – θα ακολουθήσει τη δική του πορεία και το δικό του χρονοδιάγραμμα.

7. Θεωρείτε το ευρωσκεπτικιστικό πρόγραμμα κομμουνιστικών ή αριστερών πολιτικών ομάδων όπως το ΚΚΕ και La France Insoumise αξιόπιστες; Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η πλατφόρμα Eurostop υιοθετεί το ευρωμεσογειακό πρόγραμμα Dawn του μαρξιστή καθηγητή Luciano Vasapollo. Έχετε ακούσει για αυτήν την πρόταση και ποιες είναι οι σκέψεις σας για αυτό; Είναι μια βιώσιμη επιλογή;

Από ό, τι γνωρίζω, αυτές είναι διαφορετικές θέσεις.

Το ελληνικό ΚΚΕ έχει μια τρομερά υποκριτική θέση. Υποστηρίζει ότι η αποδέσμευση από την ΕΕ είναι αδιάφορη, διότι θα εξακολουθήσει να υπάρχει καπιταλισμός. Συνεπώς, προβάλλει το παράλογο επιχείρημα ότι πρώτα επιτυγχάνεται ο σοσιαλισμός και στη συνέχεια εγκαταλείπεται η ΕΕ. Φυσικά, παρακάμπτει υποκριτικά το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός αν δεν έχεις αποδεσμευθεί από την ΕΕ πρώτα. Το ΚΚΕ υιοθετεί αυτήν την θέση σήμερα (σε αντίθεση με την προηγούμενη ιστορική του θέση για την αποδέσμευση από την ΕΕ) όχι λόγω ανοησίας αλλά λόγω πολιτικού κομφορμισμού στο σύστημα. Γνωρίζει πολύ καλά ότι η αντι-ΕΕ θέση είναι ανάθεμα για την ελληνική αστική τάξη και το ΚΚΕ δεν θέλει να αντιμετωπίσει την οργή της, καθώς είναι καλά εδραιωμένο μέσα στο επίσημο πολιτικό σύστημα. Ο Μαρξ είχε γράψει ότι η Εκκλησία της Αγγλίας δεν ενδιαφέρεται εάν αμφισβητήσεις τα 99 από τα 100 άρθρα της πίστης. Ωστόσο, εξαγριώνεται ​​εάν αμφισβητήσεις το 1% της περιουσίας της. Το ΚΚΕ προτιμά να εκτοξεύει μεγάλες μεγαλόσχημες δηλώσεις, αλλά απέχει από την αμφισβήτηση κρίσιμων στοιχείων του αστικού συστήματος.

Η θέση της France Insoumise είναι διαφορετική και είναι χαρακτηριστική ενός κοντόφθαλου ευρωσκεπτικισμού που δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ΕΕ. Όλοι αυτοί οι αριστεροί ευρωσκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια προοδευτική εναλλακτική λύση εάν εγκαταλειφθεί η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) αλλά παραμείνουμε εντός της ΕΕ (δηλαδή της Κοινής Αγοράς και των πολιτικών δομών). Αυτή είναι μια εντελώς ανόητη – αν όχι υποκριτική – θέση. Ο πυρήνας του ιμπεριαλιστικού και οικονομικά εκμεταλλευτικού μηχανισμού της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκεται στην κοινή αγορά. Το ευρώ είναι μια συμπληρωματική πτυχή. Επίσης, ο πολιτικός μηχανισμός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει στο γονότυπο του την υπηρέτηση των αστικών συμφερόντων.

Τέλος, όσον αφορά προτάσεις όπως αυτή του L.Vasapollo, νομίζω ότι είναι πολύ καλές για να είναι αλήθεια. Όπως ανέφερα πριν, ο ταξικός αγώνας και η πολιτική συνείδηση ​​της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων είναι πολύ διαφορετικές και άνισες ακόμη και στις ευρω-μεσογειακές χώρες. Ως εκ τούτου, οι τροχιές τους είναι αρκετά διαφορετικές και δεν είναι εύκολο να συγκλίνουν. Επομένως, δεν θεωρώ εφικτή – τουλάχιστον αυτή τη στιγμή – μια τέτοια πρόταση.

8. Το 2004 δημοσιεύσατε ένα κείμενο το οποίο είναι σχεδόν αδύνατο να βρεθεί στην Ιταλία, «Μορφές ύπαρξης αφηρημένης εργασίας και μορφής αξίας». Θα μπορούσατε να μας δώσετε μια άποψη της ερμηνείας σας σχετικά με τη Μαρξική θεωρία της αξίας σε σχέση με τις νέες σχολές σπουδών (όπως το TSSI, το SSS ή, πιο κοντά μας, το Neue Marx Lektüre που ξεκίνησε ο Rubin και Pashukanis και ολοκληρώθηκε με έργα των Reichelt και Backhaus);

Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο ζήτημα και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εδώ. Θα δώσω μόνο μερικές ιδέες.

Θεωρώ ότι η ουσία της αξίας είναι η αφηρημένη εργασία. Η τελευταία ορίζεται στη σφαίρα της παραγωγής και – σε ένα πρώτο επίπεδο – ανεξάρτητα από το χρήμα. Φυσικά, στην πλήρη ανάπτυξή της, η αφηρημένη εργασία εκφράζεται μέσω του γενικού ισοδύναμου (δηλαδή του χρήματος). Για το λόγο αυτό, υποστηρίζω ότι η διάκριση του Μαρξ μεταξύ του εσωτερικού μέτρου της αξίας (δηλαδή της εργασίας) και του εξωτερικού μέτρου της αξίας (δηλαδή του χρήματος) είναι σωστή. Έτσι, οι προσεγγίσεις που ταυτίζουν άμεσα την αφηρημένη εργασία με το χρήμα (όπως η Νέα Λύση στο πρόβλημα μετασχηματισμού ή οι θεωρητικοί της Μορφής της Αξίας) είναι λανθασμένες.

Διαφωνώ απόλυτα με τις προσπάθειες του Neue Lekture και του M.Heinrich. Εξισώνουν επίσης την αφηρημένη αξία με το χρήμα. Επιπλέον, διαστρεβλώνουν εντελώς τον Μαρξ υποστηρίζοντας είτε ότι δεν είχε εργασιακή θεωρία της αξίας (όπως έγραψε ο συνηθισμένος εκλαϊκευτής τους D.Harvey) είτε ότι είχε νομισματική θεωρία αξίας. Πρώτον, έχει αποδειχθεί όχι μόνο από εμένα αλλά και από άλλους, ότι η ανάλυσή τους δεν έχει καμία σχέση με τον Pashukanis και ιδιαίτερα με τον Rubin. Ο Rubin έχει δηλώσει ρητά ότι η ουσία της αξίας είναι η αφηρημένη εργασία και μπορεί να συλληφθεί ανεξάρτητα από το χρήμα. Το Neue Lekture και οι συνοδοιπόροι του κάνουν μια τρομερά παραπλανητική παρουσίαση των απόψεών του. Δεύτερον, το επιχείρημα περί μιας νομισματική θεωρία της αξίας είναι παράλογο και οδηγεί τελικά στην εγκατάλειψη της έννοιας της αξίας ως περιττής. Η πρώτη λεγόμενη «σχολή Rubin» (Benetti, Cartelier κ.λπ.) ακολούθησε αυτόν τον δρόμο. Οι θεωρητικοί της Μορφής της Αξίας έκαναν επίσης το ίδιο. Επιπλέον, οι συγγραφείς του Neue Lekture επιδεικνύουν μια απίστευτη άγνοια των πραγματικών λειτουργιών μιας καπιταλιστικής οικονομίας και απλώς ασχολούνται με αμφίβολες φιλολογικές ερμηνείες των έργων του Μαρξ. Συνολικά, νομίζω ότι το Neue Lekture προσφέρει μια τρομερή κακή υπηρεσία στον Μαρξισμό. Τον αποσυνθέτει ως ένα συνεκτικό σύστημα. Και οι πολιτικοί συνειρμούς του Neue Lekture είναι εξίσου καταστροφικοί: οδηγεί τους Μαρξιστές στο να γίνουν οι υπηρέτριες του αστικού ρεφορμισμού.

Τέλος, όσον αφορά το TSS, δεν συμφωνώ με τον τρόπο που υποδειγματοποιεί τον χρόνο.

9. Θεωρείτε ότι η αντιπαράθεση με την ΕΕ των εθνο-κυριαρχικών οργανώσεων όπως η Λέγκα του Salvini είναι αξιόπιστη / ειλικρινής / έντιμη / λογική / εύλογη;

Λοιπόν, νομίζω ότι σε αρκετούς πιο αναπτυγμένους ευρωπαϊκούς καπιταλισμούς (όχι στην Ελλάδα) υπάρχουν ισχυρά τμήματα της αστικής τάξης που απογοητεύονται από την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πιο συγκεκριμένα, είναι εξοργισμένα από την αυξανόμενη δύναμη της Γερμανίας και τoυ συμπλέγματος οικονομιών γύρω της. Αυτές είναι οι βασικές δυνάμεις πίσω από την LePen και τον Salvini. Αυτές οι δυνάμεις αποβλέπουν σε κάποιες άλλες διεθνείς συμμαχίες και συνήθως κοιτάζουν προς τις ΗΠΑ (βλέπε για παράδειγμα τον Boris Johnson). Με αυτή την έννοια είναι ίσως ειλικρινείς στην αντιπαράθεση τους με την ΕΕ. Μπορεί επίσης να υπάρξει κάποια μορφή συμβιβασμού (προσωρινή ή όχι).

Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για έναν διαφορετικό δρόμο – και έναν αντίπαλο – για αυτόν της Αριστεράς και του λαού. Η πορεία τους είναι για έναν διαφορετικό δομημένο καπιταλισμό. Και το κόστος για αυτή τη μεταμόρφωση θα καταβληθεί από την εργατική τάξη και τον λαό. Ο δρόμος της Αριστεράς πρέπει να είναι ο αγώνας για αποχώρηση από την ΕΕ ως ένα πρώτο αναγκαίο βήμα για τη δημιουργία του σοσιαλισμού.

10. Πώς κρίνετε την πρόσφατη νίκη της κεντροδεξιάς στην Ελλάδα και ποιες θα είναι οι συνέπειες στη σχέση της χώρας σας με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα;

Ο ΣΥΡΙΖΑ, με τον οπορτουνισμό και την υποταγή του στα αστικά συμφέροντα, άνοιξε το δρόμο για την πρόσφατη μεγάλη νίκη της Νέας Δημοκρατίας. Αυτή η δεξιά κυβέρνηση ακολουθεί μια πολύ επιθετική πολιτική. Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, δεν υπάρχει σοβαρή διαφορά μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ. Οι κατευθύνσεις της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα υπαγορεύονται από το Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής. Το μόνο που μπορούν να κάνουν τόσο η προηγούμενη όσο και αυτή η κυβέρνηση είναι να αναδιανείμουν ορισμένα από τα λεγόμενα υπερ-πλεονάσματα (δηλαδή τα ματωμένα χρήματα που έχουν κλαπεί από τον λαό και έχουν συγκεντρωθεί πάνω από τους στόχους του Προγράμματος). Τόσο η ΣΥΡΙΖΑ όσο και η ΝΔ χορήγησαν φορολογικές ελαφρύνσεις στο κεφάλαιο. Η μόνη διαφορά τους είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ φορολόγησε τη μικρο-αστική τάξη και τα ανώτερα στρώματα της εργατικής τάξης και έδωσε μερικά ψίχουλα στο πρεκαριάτο. Η ΝΔ αλλάζει αυτή την ισορροπία δίνοντας κάποια ψίχουλα στη μικρο-αστική τάξη και τα ανώτερα στρώματα της εργατικής τάξης.

Σε πολιτικά και θεσμικά θέματα, η ΝΔ προχωρά σε εκτεταμένες αντιδραστικές αλλαγές (ιδιωτικοποιήσεις, αστυνομική καταστολή, νόμοι κατά του συνδικαλισμού, επιχειρηματικοποίηση της εκπαίδευσης κ.λ.π.). Αυτό έχει ήδη προκαλέσει μαζικές λαϊκές αντιδράσεις. Για πρώτη φορά, μετά το τέλμα της εποχής του ΣΥΡΙΖΑ, υπάρχουν και πάλι μαζικές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις στην Ελλάδα.

Η οικονομική κατάσταση βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Δεν υπάρχει σοβαρή ανάκαμψη από την κρίση και η οικονομία ζει με φάρμακα. Το πρόβλημα του χρέους παραμένει τεράστιο. Εκτός από τις εσωτερικές αιτίες, ένα πιθανό νέο παγκόσμιο οικονομικό κραχ θα αφήσει την ελληνική οικονομία σε συντρίμμια.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΕΕ αφενός διευκολύνει τις πολιτικές της ΝΔ. Αλλά, από την άλλη πλευρά, εκδίδει αυστηρές προειδοποιήσεις και ασκεί πίεση. Θέλει να αποφύγει να αντιμετωπίσει ένα ιταλικό πρόβλημα μαζί με ένα ελληνικό πρόβλημα, για παράδειγμα. Αλλά δεν θέλει να αφήσει την Ελλάδα ανεξέλεγκτη γιατί αυτό θα αποτελέσει ένα κακό παράδειγμα για τους άλλους αλλά και πηγή νέων προβλημάτων.

Οι ΗΠΑ παίζουν τα χαρτιά τους τόσο στο επιχειρηματικό μέτωπο όσο και στο γεωπολιτικό εξασκώντας την επιρροή τους στην ελληνοτουρκική αντιπαλότητα.