Ρεκόρ συγχωνεύσεων και εξαγορών αντί για παραγωγικές επενδύσεις

Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα που ετοίμασε για το ίδιο θέμα η «Καθημερινή», σημαντικό μέρος των ΑΞΕ, αφορά εξαγορές και αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, καθώς και σε αγορές ακινήτων. «Στον αντίποδα, οι επενδύσεις με σκοπό τη δημιουργία νέων άμεσων παραγωγικών επιχειρήσεων ή νέων εγκαταστάσεων, οι λεγόμενες greenfield investments, αντιπροσωπεύουν περίπου το ⅓ των ΑΞΕ και αυτό με αστερίσκους. Το πρόβλημα αναγνωρίζει στην πρόσφατη έκθεσή της και η Τράπεζα της Ελλάδος», λέει ο καθηγητής και προσθέτει: «Ο αριθμός των νέων έργων που αναγγέλθηκαν την περίοδο 2003-21 δεν παρουσιάζει αξιόλογη ανοδική τάση, γεγονός που μαρτυρά το τέλμα στο οποίο βρίσκεται η ελληνική οικονομία όσον αφορά αυτό το ζήτημα, ακόμα και πριν την κρίση του 2010».

Γιατί όμως δεν προσφέρουν ουσιαστικά στην οικονομία επενδύσεις όπως οι εξαγορές και αυτές σε ακίνητα; «Τα ακίνητα γιατί είναι μια δραστηριότητα που αποφέρει κυρίως εισοδήματα και όχι σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής τους. Δεν έχει τις πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις των πραγματικά παραγωγικών δραστηριοτήτων και ιδιαίτερα αυτών του δευτερογενούς και του πρωτογενούς τομέα», απαντά ο πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Πολιτικής Οικονομίας.
.
«Οι εξαγορές και οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου είναι συνήθως χρηματοοικονομικές κινήσεις ή/και αποσκοπούν στον έλεγχο μεριδίων της αγοράς. Δεν συνεπάγονται απαραίτητα – πόσο μάλλον σε συνθήκες μίας προβληματικής οικονομίας όπως η ελληνική – την αύξηση της παραγωγής. Μάλιστα, οι εξαγορές και συγχωνεύσεις συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση των θέσεων εργασίας», σημειώνει ο ίδιος.

Αντί για επενδύσεις απ’ έξω, «πωλήσεις ασημικών» με χρήματα από μέσα

Το δεύτερο σημείο που επισημαίνει ο κ. Μαυρουδέας είναι πως ακόμη και το τμήμα των ΑΞΕ που θεωρητικά αφορά σε παραγωγικές επενδύσεις ενδέχεται να κρύβει προβλήματα, αφού συχνά αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου στοχεύουν σε μετοχική αναδιάρθρωση ή χρηματοοικονομική διαχείριση. «Επιπλέον, το μεγαλύτερο τμήμα τους αφορά ιδιωτικοποιήσεις, δηλαδή ‘πωλήσεις ασημικών’ σε εξευτελιστικές τιμές, οι περισσότερες εκ των οποίων από αυτές έχουν και άλλες ‘σκοτεινές’ πλευρές», τονίζει ο καθηγητής στο Πάντειο.

Φέρνει μάλιστα δύο παραδείγματα: Πρώτο, την παραχώρηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων στη γερμανική Fraport, έναντι 1,2 δις, όπου τα ⅔ του ποσού (800 εκατ ευρώ) προήλθαν από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, και μόνο τα υπόλοιπα 400 εκατ ήρθαν από το εξωτερικό και αυτά σταδιακά. Δεύτερο, την πώληση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ το 2016 από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έναντι 45 εκ. ευρώ.

«Η συμφωνία μιλούσε για υλοποίηση αναγκαίων επενδύσεων, της τάξης των 500 εκατ. ευρώ, για τον εκσυγχρονισμό του εγχώριου σιδηροδρομικού δικτύου, με στόχο την ενίσχυση του δρομολογίου Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Το δυστύχημα των Τεμπών επιβεβαίωσε με τον πλέον τραγικό τρόπο ότι οι διακηρυγμένοι στόχοι αυτής της ιδιωτικοποίησης δεν επιτεύθηκαν», σχολιάζει ο κ. Μαυρουδέας.  

Οι ΑΞΕ «ταΐζουν» τις υπηρεσίες και όχι την πραγματική παραγωγή

«Υπάρχουν ζητήματα στρατηγικού οικονομικού προσανατολισμού όσον αφορά τις ΑΞΕ, καθώς δεν κατευθύνονται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα αλλά σε αυτόν των υπηρεσιών», τονίζει ο συνομιλητής μας και εξηγεί πως το πρόβλημα αποτυπώνεται στον δείκτη που ονομάζεται ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου, «στην διαμόρφωση του οποίου θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον αν οι επίσημοι φορείς του Κράτους έδιναν την συμβολή των ΑΞΕ», όπως προσθέτει.

Ο κ. Μαυρουδέας εξηγεί πως ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου έχει εδώ και δεκαετίες απομειωθεί δραστικά και παραμένει μακροχρόνια σε σταθερά χαμηλά επίπεδα. Σημειώνει πως τα τελευταία χρόνια καταγράφονται κάποια σημάδια ανόδου αλλά αφορούν κυρίως τους κλάδους των κατασκευών, των μεταφορών και της πληροφορικής, και σε μικρότερο βαθμό τον μηχανολογικό εξοπλισμό και τα οπλικά συστήματα.

«Ωστόσο ο ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου στην Ελλάδα υπολείπεται κατά πολύ από τον διεθνή και ευρωπαϊκό μέσο όρο, καθώς καταγράφεται ως ποσοστό του ΑΕΠ περίπου 13%, όταν ο μέσος όρος των χωρών της Ευρωζώνης και της ΕΕ είναι 22,0%. Ο μέσος όρος σε παγκόσμιο επίπεδο είναι 25,0%», λέει ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πάντειο για να καταλήξει σε ένα συμπέρασμα που σίγουρα δεν αρέσει στον υπουργό Ανάπτυξης: «Συνεπώς, η αύξηση των ΑΞΕ τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν βελτιώνει αλλά επιδεινώνει τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, που παραμένουν πάντα εξαιρετικά προβληματικά».

Σε αυτό το σημείο ο κ. Μαυρουδέας κάνει λόγο για «παταγώδη διάψευση των διακηρύξεων των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, δηλαδή των μνημονίων, πως θα κάνουν την Ελλάδα μια εξαγωγική οικονομία». «Η εκτεταμένη αποβιομηχάνιση, η υπερβολική έμφαση στις υπηρεσίες και ταυτόχρονα η εξάρτηση από εισαγωγές από το εξωτερικό (ενδιάμεσες εισροές, τεχνολογία κλπ.), δεν αφήνουν κανένα ουσιαστικό περιθώριο γι’ αυτό, με το παραγωγικό υπόδειγμα της ελληνικής οικονομίας να παραμένει εξόχως προβληματικό».

Ο καθηγητής συνδέει αυτή του την διαπίστωση με την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ και στον ευρωπαϊκό καταμερισμό εργασίας.

«Για χώρες σαν την Ελλάδα δεν προβλέπεται να είναι βιομηχανικά και παραγωγικά κέντρα, αλλά τόποι παροχής υπηρεσιών με κάποιους μόνο θύλακες παραγωγικών δραστηριοτήτων. Είναι μια διαπίστωση που δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί αλλά οι συστημικοί κύκλοι αρνούνται να θίξουν λόγω δέσμευσης στην ευρωενωσιακή κατεύθυνση».

Εξαγωγές που φέρνουν εισαγωγές

Είναι αλήθεια, πως η σημαντική αύξηση των αριθμών στις άμεσες ξένες επενδύσεις έχουν φέρει και άνοδο των εξαγωγών, κάτι που επίσης αποτελεί αφορμή για πανηγυρισμούς στην κυβέρνηση.

Όμως ο κ. Μαυρουδέας παρατηρεί πως «οι ΑΞΕ που έρχονται στην χώρα αυξάνουν τις ενδιάμεσες εισροές από το εξωτερικό. Ακόμα κι αυτές που αναπτύσσουν παραγωγικές δραστηριότητες και είναι εξαγωγικές, για να δουλέψουν απαιτούν την εισαγωγή πρώτων υλών, εξοπλισμού και ενδιάμεσων εισροών, άρα συνεπάγονται εισαγωγές. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα στο εμπορικό ισοζύγιο και εν τέλει στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών», λέει ο καθηγητής, φέρνοντας ως παράδειγμα τον βασικό ελληνικό εξαγωγικό κλάδο των πετρελαιοειδών, χωρίς η Ελλάδα να παράγει σημαντικές ποσότητες πετρελαίου και άρα να πρέπει να εισάγει μη επεξεργασμένο πετρέλαιο.

Ενστάσεις του 1970 για τις ΑΞΕ, επανέρχονται στην εποχή της «απο-παγκοσμιοποίησης»

Ο καθηγητής θυμίζει πως οι άμεσες ξένες επενδύσεις είχαν αποτελέσει αντικείμενο έντονων διαμαχών μέσα στην οικονομική σκέψη, ιδιαίτερα στις δεκαετίες 1970 και 1980. «Βασικό ερώτημα ήταν εάν ενισχύουν ουσιαστικά και μακροπρόθεσμα την εγχώρια ανάπτυξη ή αντιθέτως λειτουργούν ληστρικά, δηλαδή απομυζούν πόρους και πλούτο και αποχωρούν όταν σταματούν να προσπορίζονται κέρδη».

«Στην περίοδο της λεγόμενης ‘παγκοσμιοποίησης’», υπογραμμίζει ο ίδιος, «όλοι αυτοί οι βάσιμοι προβληματισμοί κρύφτηκαν κάτω από το χαλί από την κυρίαρχη οικονομική σκέψη και πολιτική. Σήμερα όμως, με την έκρηξη των διεθνών πολιτικο-οικονομικών ανταγωνισμών αναγκάζεται ακόμη και η κυρίαρχη οικονομική σκέψη να συζητήσει την ‘απο-παγκοσμιοποίηση’. Ο εκτεταμένος έλεγχος μιας οικονομίας από ξένα κεφάλαια δημιουργεί σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα. Οι συχνές σήμερα φυγές κεφαλαίου (capital flights) έχουν καταστρέψει πολλές λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες. Το ζήτημα αυτό πρέπει επιτέλους να τεθεί και στην ελληνική δημόσια συζήτηση», καταλήγει ο κ. Μαυρουδέας.