by Εφημερίδα των Συντακτών Αφιέρωμα: «1974-2024 – Οι μεταμορφώσεις του ελληνικού καπιταλισμού» 14-15/12/2024 Η ταραχώδης διαδρομή του σύγχρονου ελληνικού καπιταλισμού Σταύρος Μαυρουδέας Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής Πάντειο Πανεπιστήμιο Μετά το τέλος του Β΄Π.Π. ο ελληνικός καπιταλισμός ανασυγκροτήθηκε με βάση την θέση του στην αρχιτεκτονική του νέου τότε Δυτικού μπλοκ. Μετά από μία σύντομη διαμάχη τόσο μέσα στους κόλπους της ελληνικής αστικής τάξης (π.χ. αντιπαράθεση Βαρβαρέσσου – Ζολώτα) όσο και μεταξύ μερίδων της και των αγγλο-αμερικανών πατρόνων της, διαμορφώθηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά του μεταπολεμικού ελληνικού καπιταλισμού: μία οικονομία ενδιάμεσου επιπέδου ανάπτυξης, με περιορισμένη εκβιομηχάνιση, υπερβολικά ισχυρό εμπορικό
Topics:
Stavros Mavroudeas considers the following as important: Άρθρα σε εφημερίδες - Newspaper articles, ελληνική κρίση, ελληνικός καπιταλισμός, Μαυρουδέας
This could be interesting, too:
Stavros Mavroudeas writes «Ο Λένιν ως πολιτικός οικονομολόγος» – Στ.Μαυρουδέας ΠΡΙΝ 18-19/1/2025
Stavros Mavroudeas writes «Ξανά για το θέατρο σκιών του ελληνικού καπιταλισμού», Στ.Μαυρουδέας Documento 12-1-2025
Stavros Mavroudeas writes «Οι σκελετοί του ελληνικού καπιταλισμού – Απομυθοποιώντας τα οικονομικά θαύματα» – Στ. Μαυρουδέας ΠΡΙΝ 5-1-2025
Stavros Mavroudeas writes Σχόλια σε άρθρο για το χρηματιστήριο τροφίμων και τις αυξήσεις των τιμών τους – ΒΗΜΑ 23/6/2024
Εφημερίδα των Συντακτών
Αφιέρωμα: «1974-2024 – Οι μεταμορφώσεις του ελληνικού καπιταλισμού»
14-15/12/2024
Η ταραχώδης διαδρομή του σύγχρονου ελληνικού καπιταλισμού
Σταύρος Μαυρουδέας
Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας
Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Μετά το τέλος του Β΄Π.Π. ο ελληνικός καπιταλισμός ανασυγκροτήθηκε με βάση την θέση του στην αρχιτεκτονική του νέου τότε Δυτικού μπλοκ. Μετά από μία σύντομη διαμάχη τόσο μέσα στους κόλπους της ελληνικής αστικής τάξης (π.χ. αντιπαράθεση Βαρβαρέσσου – Ζολώτα) όσο και μεταξύ μερίδων της και των αγγλο-αμερικανών πατρόνων της, διαμορφώθηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά του μεταπολεμικού ελληνικού καπιταλισμού: μία οικονομία ενδιάμεσου επιπέδου ανάπτυξης, με περιορισμένη εκβιομηχάνιση, υπερβολικά ισχυρό εμπορικό κεφάλαιο και βέβαια την ισχυρότερη και διεθνοποιημένη μερίδα της αστικής τάξης (το εφοπλιστικό κεφάλαιο) με το ενάμιση πόδι έξω από την χώρα. Ιδιαίτερα μέσα από τις πιέσεις των δυτικών πατρόνων (και παρά τις μεμψιμοιρίες σημαντικών τμημάτων της ελληνικής αστικής τάξης), ο μεταπολεμικός ελληνικός καπιταλισμός προσχώρησε στην τότε Κεϋνσιανή ορθοδοξία και βασίσθηκε σε ένα παρεμβατικό και ταυτόχρονα προστατευτικό κράτος. Ταυτόχρονα, διέφερε από το κυρίαρχο δυτικό πρότυπο γιατί στα πλαίσια του ημι-δικτατορικού «κράτους της εθνικοφροσύνης» οι εργατικές διεκδικήσεις ήταν συμπιεσμένες και οι δομές κοινωνικής ασφάλισης περιορισμένες. Ο συνδυασμός αυτός διευκόλυνε την κερδοφορία του ελληνικού κεφαλαίου (λόγω υψηλού ποσοστού εργατικής εκμετάλλευσης) και το βοήθησε να αναπτύξει ακόμη και υπο-ιμπεριαλιστικές δραστηριότητες.
Η κρίση του 1974 (λόγω πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους) και η ταυτόχρονη πτώση της δικτατορίας (που ανέστρεψε την αυξητική τάση της εργατικής εκμετάλλευσης) έβαλε τέλος στην μεταπολεμική «χρυσή περίοδο» του ελληνικού καπιταλισμού. Για την διάσωση του ελληνικού καπιταλισμού επιλέχθηκε (α) η καθυστερημένη αποδοχή ενός ακόμη ισχυρότερου Κεϋνσιανού κρατικού παρεμβατισμού («σοσιαλμανία» Καραμανλή, κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ) σε συνδυασμό με την επίσης καθυστερημένη ανάπτυξη θεσμών κοινωνικής προστασίας και (β) η ένταξη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση (σαν ασπίδα στον λαϊκό ριζοσπαστισμό και σαν ελπίδα αναβάθμισης του ελληνικού κεφαλαίου). Ο συνδυασμός αυτός βοήθησε στο ξεδόντιασμα του λαϊκού ριζοσπαστισμού αλλά δημιούργησε και σημαντικά δομικά προβλήματα. Με την ένταξη στην Κοινή Αγορά προκλήθηκε εκτεταμένη αποβιομηχάνιση, υποβαθμίσθηκε περαιτέρω ο αγροτικός τομέας και ο ελληνικός καπιταλισμός ωθήθηκε προς τις υπηρεσίες. Η ένταξη στην ΟΝΕ ενέτεινε τα προβλήματα αυτά καθώς βασικά εργαλεία οικονομικής πολιτικής έφυγαν από τα χέρια της κυβέρνησης.
Η κρίση της ευρωζώνης το 2010 (στον απόηχο της παγκόσμιας κρίσης του 2007-9) σηματοδότησε τις εκρηκτικές αντιφάσεις της ευρω-ενωσιακής πορείας του ελληνικού καπιταλισμού. Η πτωτική τάση της κερδοφορίας του οδήγησε στα δίδυμα ελλείμματα (δημοσιονομικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) και τον οδήγησε ουσιαστικά στην χρεωκοπία.
Τα Μνημόνια που συνομολόγησε η ελληνική αστική τάξη με τους δυτικούς πάτρωνες της (α) ενέτειναν την κρίση (γιατί μόνο έτσι ξεπερνά ο καπιταλισμός της κρίσης του), (β) φόρτωσαν τα βάρη στους εργαζόμενους αλλά και (γ) οδήγησαν στην υποβάθμιση της ελληνικής αστικής τάξης μέσα στην παγκόσμια ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Ταυτόχρονα όμως αδυνατούν να επιλύσουν τα βαθιά δομικά προβλήματα του ελληνικού καπιταλισμού και γι’ αυτό εκφάνσεις τους (φυγή κεφαλαίων, ελλείμματα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) συνεχώς επανεμφανίζονται. Η πρόσφατη ανακάλυψη του προβλήματος του «παραγωγικού προτύπου» από τους επίσημους κύκλους και οι προτεινόμενες πολιτικές αλλαγής του (π.χ. Ελλάδα 2.0, στρατηγικές στοχεύσεις ΕΣΠΑ και ΤΑΑ) παραμένουν αναγκαστικά παραλλαγές του ίδιου αποτυχημένου μοτίβου, καθώς αυτό υπαγορεύεται από τις συνθήκες ένταξης στο δυτικό καταμερισμό εργασίας.
Κατά συνέπεια, ο ελληνικός καπιταλισμός – μία οικονομία κυρίως υπηρεσιών και με προβληματική παραγωγική δομή, εξαιρετικά αδύναμη εσωτερικά και ευάλωτη σε διεθνείς αναταράξεις – παραμένει πάντα στο χείλος του γκρεμού.
