O Βασίλης Βασιλικός για τους “Ανίκητους Ηττημένους”

https://www.youtube.com/watch?v=pjKGQjyyk0E

Στην βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου μου “Ανίκητοι Ηττημένοι” ο Βασίλης Βασιλικός είπε τα πιο κάτω λόγια.  Σε συνδυασμό με την, παράλληλη, ανακοίνωση του Κώστα Γαβρά (ότι εργάζεται πυρετωδώς για την μεταφορά του βιβλίου στην κινηματογραφική οθόνη), τα λόγια του Βασίλη Βασιλικού με αφήνουν βουβό και βαθειά υπόχρεο.

Αγαπητοί φίλες και φίλοι,

Η παρουσία μου απόψε εδώ μου θυμίζει τον στίχο του Εγγονόπουλου ή μπορεί να είναι και του Εμπειρίκου «Τι ζητάς στη Λάρισα , εσύ, ένας Υδραίος;» Πράγματι είναι η πρώτη φορά που παρευρίσκομαι στην παρουσίαση ενός καινούργιου βιβλίου που δεν ανήκει στο χώρο της λογοτεχνίας. Αν δέχτηκα, είναι γιατί το διάβασα σαν ένα μυθιστόρημα. Με παρέσυρε σαν πλοκή που ήξερα βέβαια όπως όλοι μας την κατάληξη από την την παραμόρφωσή της από τα Μέσα Μαζικής Αποβλάκωσης όπως τα χαρακτηρίζει επανειλημμένα ο συγγραφέας, αλλά εκείνο που με παρέσυρε στην ανάγνωση ήταν η ίδια η γραφή του. «Μια μέρα στη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς» λεγόταν η νουβέλα του μεγάλου Ρώσσου συγγραφέα Σολζενίτσιν. «Εξι μήνες στη ζωή του …» θα ήταν ο τίτλος που θα έδινα στο συναρπαστικό μυθιστόρημα του Γιάνη Βαρουφάκη. Κι όταν λέω «μυθιστόρημα» δεν εννοώ καθόλου την μυθοπλασία. Μυθιστόρημα συναποτελεί ο Μύθος με κεφαλαίο Μ και η Ιστορία με κεφαλαίο Ι. Και πάλι με Μύθο δεν εννοώ το μύθευμα. Αλλά τον Μύθο που πλάθουν οι άνθρωποι για μία έννοια ή ένα τίτλο που δεν γνωρίζουν. Όπως εμείς, οι απλοί πολίτες, που μιλάμε συνεχώς για την Ευρωπαϊκή Ενωση και ουσιαστικά δεν ξέρουμε τίποτα για το πώς αυτή λειτουργεί. Ξεχνάμε βέβαια ότι η ίδια η Ευρώπη ανήκει σε ένα πανάρχαιο μύθο: την αρπαγή της από τον Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο. Αλλά αυτό ήδη το έχει καλύψει ο ίδιος ο συγγραφέας με το προηγούμενο βιβλίο του «Η αρπαγή της Ευρώπης». Σε κείνο όμως το βιβλίο δεν μπήκε στο Λαβύρινθο της Κνωσού. Με το «Ανίκητοι Ηττημένοι» περιγράφει ακριβώς αυτόν το λαβύρινθο όπου ο Μινώταυρος (Σόϊμπλε) και η Αριάδνη (Μέρκελ) συγκατοικούν με τη διαφορά ότι η τελευταία δεν έχει μίτο (νήμα, κλωστή) για να βγει. Όπως κι εμείς, οι φτωχοποιημένοι, δεν μπορούμε να «βγούμε στις αγορές». Μια έκφραση που απεχθάνομαι σαν συγγραφέας. Αφου η Αγορά για μας με κεφαλαίο άλφα δεν είναι μάρκετ ή σούπερ ή μήνι μάρκετ, αλλά η Αρχαία Αγορά του Δήμου, δηλαδή η ίδια η Δημοκρατία.

Κι ας αρχίσω από το οξύμωρο του τίτλου. Είναι δυνατόν να υπάρχουν ανίκητοι ηττημένοι; Ως τώρα, στο λογοτεχνικό τοπίο μας, υπήρχε μόνο « Η ποίηση της Ηττας» όπως χαρακτηριζόταν η μετακατοχική και κυρίως μετεμφυλιακή ποίηση με κύριους εκφραστές τον Μανώλη Αναγνωστάκη και τον Τίτο Πατρίκιο. Διαβάζοντας όμως το βιβλίο του Βαρουφάκη πρώτα στα Αγγλικά, πριν τέσσερεις μήνες με τον τίτλο «Adults in the room” (Ενήλικοι στο Δωμάτιο) και τώρα στην εξαιρετική ελληνική του μετάφραση κατάλαβα γιατί οι ηττημένοι μπορεί να είναι ανίκητοι. Διότι ηττημένος ήταν ο ίδιος ο ελληνικός λαός που παρόλες τις διαχρονικές ήττες του και πτωχεύσεις του μέσα στα τρεις χιλιάδες τελευταία χρόνια που εξακολουθεί να υπάρχει παραμένει ανίκητος αφού μιλά την ίδια γλώσσα και κατοικεί στον ίδιο χώρο. Η πίστη του συγγραφέα στον ανώνυμο λαό που διαποτίζει όλο το βιβλίο του τον μεταμορφώνει και τον ίδιο σε ανίκητο, παρ’ ότι ηττημένο, αφού μεταλαμπαδεύει την προσωρινή ήττα του εν Ελλάδι ή Μνημονιστάν, όπως την αποκαλεί στο βιβλίο του, ιδρύοντας ένα πανευρωπαϊκό κίνημα το Diem 2025. Από την εξάμηνη εμπειρία του ως υπουργός Οικονομικών μιας πτωχευμένης χώρας διαπιστώνει ότι το πρόβλημα, πέραν της χώρας του, είναι στη ρίζα του πανευρωπαϊκό. Και εκτινάσσεται με τους στίχους του Παναγούλη μελοποιημένους από τον Μίκη «Πάλης ξεκίνημα, νέοι αγώνες, οδηγοί της ελπίδας …» ξανά τον προσκαλούν.

Διαβάζοντας το βιβλίο του, θυμήθηκα ένα ακόμα ποίημα του Αλέξανδρου Παναγούλη από τη φυλακή. Την « Μπογιά». Θα σας το διαβάσω. Και αν αντικαταστήσετε τη φυλακή με την αίθουσα όπου συνεδριάζει το Γιούρογκρουπ και τους δεσμοφύλακες με τους δανειστές μας, θα καταλάβετε γιατί:

Η ΜΠΟΓΙΑ

            Ζωντάνεψα τους τοίχους/ Φωνή τους έδωσα/ πιο φιλική να είναι συντροφιά/ Κι οι δεσμοφύλακες ζητούσαν/να μάθουν πού βρήκα τη μπογιά.

            Οι τοίχοι του κελιού/ το μυστικό το κράτησαν/ κι οι μισθοφόροι ψάξανε παντού/ όμως μπογιά δεν βρήκαν.

            Γιατί στιγμή δεν σκέφτηκαν/ στις φλέβες μου να ψάξουν»

Το «Ανίκητοι Ηττημένοι» είναι γραμμένο με το αίμα του Γιάνη. Πονάει γράφοντας το. Το καταλαβαίνω σαν συγγραφέας που είμαι κι εγώ. Θα προτιμούσε ίσως να μην το γράψει ποτέ. Αλλά δεν επιτέπονταν αυτό όταν γίνεσαι από την «τρόικα του εσωτερικού», και τα Μαζικά Μέσα Αποβλάκωσης το εξιλαστήριο θύμα, ότι για όλα εσύ μόνο φταις. ΄Όταν σε μεταμορφώνουν, δηλαδή, σε αποδιοπομπαίο τράγο. Και πάλι θα αναφερθώ στον Παναγούλη. Ξέρετε τι λέγαν στην εμιγκράτσια για τον Αλέκο μετά την αποτυχημένη του απόπειρα ενάντια στον αρχιδικτάτορα Παπαδόπουλο, αριστεροί κυρίως, αλλά και άλλοι αυτοεξόριστοι; Τον αποκαλούσαν, μετά την απόπειρα, ως πράκτορα της CIA. Και στις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης κινδύνεψε να μη βγει ούτε καν βουλευτής.

Εγώ θέλω να ευχαριστήσω τον κύριο Βαρουφάκη για το βιβλίο που έγραψε. Πρώτα πρώτα έμαθα πως λειτουργεί η τρικέφαλη Ευρωπαϊκή Ενωση, της οποίας το ένα κεφάλι και το ισχυρότερο δεν αποτελεί θεσμοθετημένο τμήμα της. Το Brussels Group συγκεκριμένα και το παρακλάδι του Euro Working Group. Γιατί όταν ο πρόεδρος του πρώτου που πρόσφατα μας επισκέφτηκε περιχαρής , σαν τον Στρατηγό Βάν Φλήτ που ήρθε στο τέλος του Εμφυλίου να συγχαρεί τον Παπάγο για τη νίκη του, όταν λοιπόν ο μη ιπτάμενος Ολλανδός και πρόεδρος του Brussels Group κύριος Ντάισελμπλουμ απαίτησε σε μια από τις τελευταίες συνεδριάσεις να φύγει από την αίθουσα η ελληνική αντιπροσωπεία της διαπραγμάτευσης κι ο επικεφαλής της υπουργός Οικονομικών, δηλαδή ο Βαρουφάκης, ζήτησε να μάθει από το αρμόδιο νομικό τμήμα βάσει ποιου άρθρου είχε αυτό το δικαίωμα, η απάντηση που έλαβε από τη νομική υπηρεσία ήταν ότι καθώς το Γιούρογκρουπ ήταν ένα άτυπο όργανο, χωρίς ιδρυτικό καταστατικό, ο πρόεδρος του μπορούσε να ενεργεί κατά βούλησιν! Δεν δεσμευόταν από καμιά ρήτρα.

Τέλος πάντων. Η ουσία είναι ότι όταν μπαίνεις σε ένα χώρο που δεν ανήκεις οι μόνιμοι κάτοχοι του χώρου σε βλέπουν ως εξωγήινο. Κι όταν χωρίς να το επιδιώκεις καταλαβαίνουν πως ξέρεις καλύτερα απ’ αυτούς τον Παγκόσμιο Μινώταυρο και έχεις μάλιστα συγγράψει το Games People Play, δηλαδή την «Θεωρία Παιγνίων»   στα οικονομικά, σε απορρίπτουν μετά βδελυγμίας. Τέσσερα χρόνια είχαν συμπληρωθεί από το πρώτο μνημόνιο όταν εμφανίστηκε ο άνθρωπος με το σακίδιο στην πλάτη και χωρίς προηγούμενη εμπειρία πολιτικού ή κρατικού υπαλλήλου. Μοναδικός του στόχος ήταν εξ αρχής , πριν οποιαδήποτε νέα διαπραγμάτευση, η αναδιάρθρωση του χρέους. Κάτι που και προ τετραετίας ο τότε επικεφαλής του ΔΝΤ ο Ντομινίκ Στρως-Καν είχε συμβουλεύσει τον ΓΑΠ πριν υπογράψει κανένα μνημόνιο με την Ευρωπαϊκή Ενωση και με το δικό του Ταμείο να προεξασφαλίσει την αναδιάρθρωση . Κι αυτό οι Ευρωπαίοι Εταίροι μας δεν ήθελαν τότε ούτε να το ακούσουν. Γι’ αυτούς το πρωταρχικό τους μέλημα ήταν να δανείσουν στην Ελλάδα λεφτά που θα επέστρεφαν ως αποπληρωμή των δανείων που της είχαν δώσει οι τράπεζες της Γαλλίας και της Γερμανίας και κινδύνευαν να χρεοκοπήσουν. Οπερ και εγένετο. Ακολούθησε το δεύτερο μνημόνιο τον Φεβρουάριο του 2012 και το 2015 με τη νέα κυβέρνηση ο Βαρουφάκης επανέλαβε ως προτεραιότητα την αναδιάρθρωση. Κι άρχισαν τα όργανα για το Τετέλεσται του Εσταυρωμένου που η νέα κυβέρνηση τον βρήκε επί του σταυρού να πνέει να λοίσθια ενώ το Ιερατείο της προηγούμενης προανήγγειλε το success story της Ανάστασης Του.

Το συναρπαστικό βιβλίο που σήμερα έχω την τιμή να μετέχω στην παρουσίαση του είναι καθόλα βατό και στον πιο ανειδίκευτο στα οικονομικά αναγνώστη. Γιατί εστιάζεται πάνω στους ανθρώπους κι όχι στους αριθμούς. Δημιουργεί μυθιστορηματικούς χαρακτήρες με την διεισδυτικότητά του στην ψυχολογία τους . Σαν γεννημένος πεζογράφος ο συγγραφέας του, με πλούσια αναγνωστική παράδοση της παγκόσμιας λογοτεχνίας, με χιούμορ εδώ κι εκεί που σε ανακουφίζει και με εικονοποία αξιοζήλευτη, με κέρδισε με την ειλικρίνεια του και, με την κατανόηση του Αλλου, του διαφορετικού, κυρίως του αντίπαλου. Χωρίς καμιά εκδικητική διάθεση για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών», με πρότυπο τη σεξπηρική τραγωδία του «Μάκβεθ» και μότο τη φράση του Νίτσε «όταν κοιτάξεις το εσωτερικό της Αβύσσου για ώρα πολλή, στο τέλος η Αβυσσος θα κοιτάξει μέσα σου». Και για να θυμηθούμε τον Ελύτη «ένα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή, για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή».

Σας ευχαριστώ.

Βασίλης Βασιλικός